Δυσανεξία στη γλουτένη: Τι είναι και ποια προϊόντα μπορούμε να καταναλώσουμε

Η δυσανεξία στη γλουτένη είναι ένας όρος- ομπρέλα που ενσωματώνει τρεις κύριους τύπους διαταραχών που σχετίζονται με τη γλουτένη:

• την αυτοάνοση κοιλιοκάκη (CD),
• την αλλεργία στο σιτάρι
• την ευαισθησία στη γλουτένη χωρίς κοιλιοκάκη (NCGS)

Αν και η ανθρωπότητα υπάρχει εδώ και περισσότερα από 2,5 εκατομμύρια χρόνια, μόλις τα τελευταία 10.000 χρόνια έχουμε εκτεθεί στο σιτάρι και έχουμε αυξήσει την παραγωγή του εκθετικά. Μέχρι το τέλος του εικοστού αιώνα, η παραγωγή σιταριού πενταπλασιάστηκε. Αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει την αύξηση του παγκόσμιου επιπολασμού της κοιλιοκάκης (CD) αλλά και της ευαισθησίας στη γλουτένη χωρίς κοιλιοκάκη (NCGS).

Οι ποικίλες μορφές σιταριού περιέχουν περισσότερη γλουτένη από ό,τι στο παρελθόν και θα μπορούσαν να σχετίζονται με πεπτικά συμπτώματα. Η έννοια της αιτιώδους σχέσης μεταξύ της κατανάλωσης γλουτένης και της εμφάνισης συμπτωμάτων, ελλείψει CD και αλλεργίας στο σιτάρι, περιγράφηκε για πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Όπως ορίζεται από κριτήρια εμπειρογνωμόνων, η NCGS χαρακτηρίζεται από εντερικά και εξωεντερικά συμπτώματα που προκαλούνται από την κατανάλωση γλουτένης.

Η κοιλιοκάκη αποτελεί μια γενετική αυτοάνοση διαταραχή, όπου το σιτάρι πυροδοτεί αντισώματα που επιτίθενται στο λεπτό έντερο του οργανισμού προκαλώντας βλάβη στο εσωτερικό τοίχωμα του λεπτού εντέρου, οδηγώντας σε δυσαπορρόφηση των θρεπτικών συστατικών και σε μια σειρά συμπτωμάτων. Αντιθέτως, η δυσανεξία στη γλουτένη αποτελεί μια ευαισθησία. Η NCGS δεν έχει συνήθως πλήρη αρνητικό αντίκτυπο στη συνολική υγεία, όπως μπορεί να έχει η κοιλιοκάκη ή η αλλεργία στο σιτάρι, δηλαδή δεν εμπλέκεται το ανοσοποιητικό σύστημα, ούτε και επιδρά αρνητικά στο γαστρεντερικό σωλήνα.

Τόσο η κοιλιοκάκη όσο και η NCGS αντιμετωπίζονται με τον περιορισμό γλουτένης. Κάποιος με κοιλιοκάκη πρέπει να αποφεύγει εντελώς τη γλουτένη εφόρου ζωής, ενώ κάποιος με NCGS μπορεί να δει βελτίωση των συμπτωμάτων με απλή μείωση της πρόσληψης γλουτένης και υδατανθράκων.

Λίγα λόγια για τη γλουτένη

Η γλουτένη είναι μία αδιάλυτη στο νερό πρωτεϊνική μάζα που απομένει όταν το σιτάρι καθαρίζεται για να απομακρυνθεί το άμυλο, οι λευκωματίνες και άλλες υδατοδιαλυτές πρωτεΐνες.

Η γλουτένη και οι πρωτεΐνες που σχετίζονται με τη γλουτένη υπάρχουν στο σιτάρι, τη σίκαλη και το κριθάρι και χρησιμοποιούνται ευρέως στην παραγωγή τροφίμων για να δώσουν στη ζύμη τις επιθυμητές ιδιότητες ψησίματος, να προσθέσουν γεύση και να βελτιώσουν την υφή.

Διάγνωση της δυσανεξίας στη γλουτένη

Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν διαγνωστικά εργαλεία για τη διάγνωση της δυσανεξίας στη γλουτένη και πολλές φορές τα συμπτώματα συγκαλύπτονται με άλλα γαστρεντερικά νοσήματα όπως είναι η Κοιλιοκάκη και το Σύνδρομο Ευερέθιστου εντέρου. Συνεπώς θα πρέπει να γίνουν εργαστηριακές εξετάσεις έτσι να αποκλειστούν ενδεχόμενες άλλες γαστρεντερικές διαταραχές.

Συμπτώματα ευαισθησίας στη γλουτένη χωρίς κοιλιοκάκη (NCGS):

1. Φούσκωμα: Το φούσκωμα είναι συχνό σύμπτωμα σε άτομα με δυσανεξία στη γλουτένη, προκαλώντας δυσφορία και πίεση στην κοιλιακή περιοχή.
2. Διάρροια και δυσκοιλιότητα: Η δυσανεξία στη γλουτένη μπορεί να επηρεάσει την κινητικότητα του εντέρου, προκαλώντας εναλλαγές μεταξύ διάρροιας και δυσκοιλιότητας.
3. Πόνος στο στομάχι: Τα άτομα με ευαισθησία στη γλουτένη συχνά αναφέρουν κοιλιακό πόνο ως αντίδραση στην κατανάλωσή της.
4. Πονοκέφαλοι και ημικρανία: Η γλουτένη μπορεί να προκαλέσει συχνούς πονοκεφάλους ή ακόμα και ημικρανίες σε ευαίσθητα άτομα.
5. Κόπωση: Η κατανάλωση γλουτένης μπορεί να προκαλέσει έντονη κούραση, ανεξάρτητα από την ποσότητα ύπνου.
6. Κατάθλιψη και άγχος: Η γλουτένη μπορεί να επηρεάσει τη διάθεση, προκαλώντας άγχος και κατάθλιψη, ακόμα και σε απουσία πεπτικών συμπτωμάτων.
7. Πόνος: Η φλεγμονή που προκαλείται από την ευαισθησία στη γλουτένη μπορεί να οδηγήσει σε εκτεταμένο μυοσκελετικό πόνο.
8. Μούδιασμα: Ορισμένα άτομα με δυσανεξία στη γλουτένη εμφανίζουν μούδιασμα στα άκρα, πιθανόν λόγω αυτοαντισωμάτων.
9. Εγκεφαλική διάσπαση: Η ομίχλη εγκεφάλου σχετίζεται με δυσκολία συγκέντρωσης και αδυναμία καθαρής σκέψης σε όσους έχουν δυσανεξία στη γλουτένη.

Θεραπεία Δυσανεξίας στη γλουτένη

Η καλύτερη θεραπεία για την ευαισθησία στη γλουτένη είναι η δίαιτα χωρίς γλουτένη (GFD). Δηλαδή θα πρέπει να περιοριστούν κατά κύριο λόγο το σιτάρι και οποιαδήποτε παράγωγα του, το κριθάρι, συμπεριλαμβανομένης της βύνης & της σίκαλης.  Όσα άτομα ακολουθούν μία δίαιτα άνευ γλουτένης μπορούν να απολαμβάνουν μια υγιεινή διατροφή γεμάτη φρούτα, λαχανικά, κρέατα, πουλερικά, ψάρια, όσπρια και τα περισσότερα γαλακτοκομικά προϊόντα, καθώς και τα gluten-free προϊόντα που θα βρεις στο www.biosophy.gr.

Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε:

• Διατροφική εκπαίδευση: Απαραίτητο στοιχείο για την υιοθέτηση μας δίαιτας ανευ γλουτένης είναι η αναγνώριση των τροφίμων που περιέχουν γλουτένη αλλά και η σωστή ανάγνωση των διατροφικών ετικετών, σε περιπτώσεις διασταυρούμενης επιμόλυνσης με γλουτένη. Σε αυτό θα σας βοηθήσει ένας επαγγελματίας Διαιτολόγος-Διατροφολόγος.
• Θρεπτική επάρκεια: Πολλές φορές τέτοιου είδους διατροφικά σχήματα, εφόσον δεν τηρηθούν σωστά, μπορεί να οδηγήσουν σε διατροφικές ελλείψεις.
• Αναγνώριση: Η προσκόλληση σε αυτά τα διατροφικά σχήματα, πρέπει να γίνεται μόνο όταν υπάρχει κάποιος σημαντικός λόγος υγείας

Αναλυτικότερα, παρατίθεται πίνακας με τα τρόφιμα που επιτρέπονται και απαγορεύονται:

Η Μάρω Ζώη είναι Διαιτολόγος-Διατροφολόγος με μεταπτυχιακό στην Κλινική Διατροφή και εξειδίκευση στις διατροφικές διαταραχές. Μοιράζεται μαζί μας τις επιστημονικές της γνώσεις πάνω στη διατροφή και μας παρουσιάζει τρόπους βελτιστοποίησης της υγείας μας μέσα από τα άρθρα της.